BAC boven water

BIJ GEBRUIK VAN INFORMATIE UIT DEZE BLOG WORDT BRONVERMELDING OP PRIJS GESTELD 
GENEALOGIE VAN SON.BLOGSPOT.NL 
(FRANS VAN SON, E-MAIL: genealogie.van.son@gmail.com) 


Vragen en antwoorden

De familie Bac? 

Waar liggen de wortels van de midden-brabantse familie Bac, een familie van ministerialen van de Hertog, die zich in de 11e en 12e eeuw steeds meer aanzien verwierf. 'Bac boven water !'  Onder die slogan zoeken onder andere Hans Vogels en ik naar de roots van de familie BAC. Daartoe doen wij uitgebreid bronnen- , heraldisch- en literatuuronderzoek in binnen- en buitenland. Wij vergelijken gegevens met elkaar om te trachten op die manier een antwoord te krijgen op vragen als:

1. DUIDELIJK 
Tot nu toe hebben wij geen enkele aanwijzing gevonden voor een verwantschapsrelatie tussen de Tilburgse Bac's en het Belgische geslacht Berthout. In België zie je al vanaf het begin van de 12e eeuw dat Berthout daar een versteend patroniem is dat gebruikt wordt als achternaam. Bij de 14e eeuwse Tilburgse Bac's zien we met ingang van de jongere zoon Arnold genaamd Berthout de voornaam Berthout bij diverse nakomelingen opduiken.  De relatie BAC-Berthout lijkt steeds meer op een overgekopieerd verzinsel, misschien ingegeven door het feit dat bij één BAC-tak de naam Berthout bij sommige nazaten wordt toegevoegd. Komt die toevoeging Berthout eigenlijk wel van de famílie Berthout? 

2. De familienaam Van Son.                                                                                Waar komt onze familienaam precies vandaan. Het lijkt er op, dat de Bossche schepenen-familie Van Son het voorlopige uitgangspunt is. Maar daarvoor? Eén ding is zeker. Op zeker moment noemt Henric van Broechoven een van zijn zonen Jan van Zonne. Was dat naar zijn vrouw Katharina Jansdr. van Zonne. Of was er iets anders aan de hand.          De vader van Katharina heette Jan van Zonne en had een leen in Udenhout 'twee hoeven onder land ende beempde, groot omtrent 24 buenderen, in Udenhout tussen de kinderen van Wouter Berthouts en Alyt, weduwe van Reyneer Nollekens, strekkende van de strate totten zande toe'. Dit leengoed was een volleen en lag tussen de Groenstraat en den Duin, ten westen van de Nollekenshoeve, (die op het Endeke lag). "totten zande toe".           
Tot aan de Drunense Duinen dus. Zijn vader wordt Johannes St(r)oetman genoemd. Zoveel blijkt uit echt bestaande contemporaine bronnen!  

ASJEBLIEF

Kijk uit met klakkeloos kopiëren: de vader van Katharina, Jan dus, zal getrouwd zijn. Maar om daar nu zonder enige bron een naam bij te verzinnen... Dat heeft niets meer met genealogisch onderzoek te maken. Zijn vrouw was echt niet Pieternella Maas, zoals door velen wordt verhaald. De verzinsels gaan nog verder. Zij zou gestorven zijn, het arme mens, in het kraambed van dochter Katharina en er wordt ook nog een exacte datum bij vermeld. ........We zitten wel dicht bij de Efteling...... maar aan sprookjes heb in geen enkele behoefte.                                    Dat vervuilt slechts het werkelijke onderzoek!

Ook op de voorouders van die Katharina, die immers de naam Van Son/Zonne/Sonne in de familie Van Broechoven bracht, richt zich natuurlijk ons onderzoek. Ook zonder sprookjes! Dan wacht ik liever op echte antwoorden die ik deels al gevonden heb. En nog hoop uit te kunnen diepen. Genealogie loopt niet weg...

Uiteraard ben en blijf ik bij dat alles bijzonder geïnteresseerd in alles wat met mijn familie te maken heeft. Ik heb al erg veel informatie. Maar er is altijd meer. Ik houd me aanbevolen voor suggesties, informatie en tips. Vindt u fouten in mijn overzicht, meld dat dan alstublieft.

Contact zoeken?  

Heeft u andere informatie dan ik, die u met bronnen kunt staven, neem dan a.u.b. contact op. Er waart nog altijd een oud niet meer bestaand emailadres van mij rond. Dat kan je krijgen, als je overstapt naar een andere provider...

Mijn huidige (2020) e-mailadres: 

          genealogie.van.son@gmail.com

Antwoorden op eerdere vragen, vindt u hieronder:

1. Waar komen de Bacs vandaan?

Walterus dictus Bac van Olen woonde wellicht in, maar was in ieder geval gegoed te Olen (gezien de benaming in 1248).

AANVULLING (19-03-2020).
In de inventaris van het oud gemeentearchief van Westerlo (1400-1797), dat bewaard wordt in het Rijksarchief Antwerpen-Beveren, wordt het Baxveld vermeld in 1699 (inventaris D148, nr. 199).
Of de naam afkomstig is van een vroege bezitter, zoals ik vermoed, wordt door de archivaris van het Rijksarchief in Antwerpen-Beveren als "alleszins aannemelijk" bestempeld. Die goederen waarop de "Baxchijns" werd geheven, werd gerechtelijk uitgewonnen op iemand met de naam Back door de heer van Wezemaal. Dit plaatst het gebeuren in de 13de eeuw. (inventaris D148 van de hand van Bert Tops, en de door hem in noot vermelde literatuur (m.n. studie van Eduard van Ermen).
De rentmeestersrekening behoort normaliter tot het heerlijk domeinbeheer. Deze zal volgens de archivaris in het archief van de familie van de heren van Westerlo, i.c. de familie Merode-Westerloo moeten bevinden. Dat archief ligt in het Algemeen Rijksarchief te Brussel. Daar vindt u ook het archief van de Brabantse Rekenkamer, met domeinrekeningen en dergelijke meer. Máár: het cijnsboek van de heren van Wezemaal voor de periode 1400-1433 (inv.D148, nr. 1068) is via de Rekenkamer in het Oud Gemeentearchief van Westerlo verzeild, en kan dus in het rijksarchief Antwerpen-Beveren worden ingezien.
Tot slot en allicht ten overvloede: over abt Wouter Bac is in 2000 een artikel van P. Jans verschenen in het Jaarboek van het Geels Geschiedkundig Genootschap (nr. 36), met verwijzing naar verdere literatuur over het geslacht. (wordt vervolgd)


2. Welke Bacs zijn abt geweest van de abdij van Tongerlo?

Geraadpleegde bronnen:
a. Monasticon Belge, Tome VIII. 
bNieuwe beschrijving van het bisdom van 's Hertogenbosch: n.a.v.het katholiek Meijerijsch memorieboek van A. van Gils, Volume 4 door Joseph A . Coppens, 1844).
c. Antoni Sanderi, presbyteri chorographia sacra brabantiae, sive celebrium 1726, (blz. 326).
d. Gallia christiana, in provincias ecclesiasticas distributa in qua series et historia..., volume V, (blz. 414).
e. Klaversma, PSHAL  dl.CXXI  (1985), (blz. 11).
f.  De Oorkonden der Abdij Tongerloo. Tekstpublicatie. Deel II, auteur Erens, O. Praem Dr. M. A.; En Dr. H.M. Koyen O. Praem. De Oorkonden der Abdij Tongerloo. Tekstpublicatie. Deel II.
g. Mailverkeer Hans Vogels - Frans van Son.
hOorkonden van Noord-Brabant (ONB) periode 690-1312; voor 1418 - periode 1300 - 1324 en periode 1325-1349. 

Gegevens:
XVIII. Hubert Bac, Abt van Tongerlo (1309-1333)
Arnt dictis Berthout Bac van Tylborch,(de overgrootvader van abt Walter) is de vader van onder andere Hubert of Huibrecht Bac, die abt wordt van Tongerlo. Hij heeft een broer die Arnoldus Berthout Bac (Van Westilborch) wordt genoemd. Op 7 februari 1331 worden in een charter van Abdij van Tongerlo (bron f. regest 730) Hubrecht, abt van Tongerlo genoemd en zijn broer Arnoldus Berthout van Tilborch. Op 1317 januari 22 - afschrift: Adolf van der Marck, bisschop van Luik heeft van de abt van Tongerlo, Huibrecht Bac, patroni ecclesiarum de Tilborch et de Enschit, het verzoek ontvangen beide kerken te verenigen en het bestuur in handen te geven van de pastoor van Tilburg daar de kerk van Enschot wegens gebrek aan inkomsten niet is staat is Reinerus, bestuurder van die kerk, overeenkomstig zijn stand te onderhouden. (bron f regest 520). Er zijn (bron g.) oudere vermeldingen van een Hubert als kanunnik van Tongerloo uit 1306 (bron h. nr. 710, 711, 712) waarbij je onbewust al aan de toekomstige abt denkt in zijn eerste stappen als kloosterling van Tongerlo. De handelingen waarbij kanunnik Hubert zijn abdij vertegenwoordigde in 1306 zijn overeenkomstig de handelingen die in 1310 en 1311 proost Laurens namens de abdij van Tongerlo verrichte (bron h. nr. 823, 833). Dan is Hubert dus geen proost meer! Er is vanaf 1311 een continue reeks vermeldingen waarin de abt van Tongerlo met de voornaam Hubert wordt aangeduid (bron f. vanaf nr.432, 1 mei 1311). Op 27 april, 4 en 14 mei 1316 wordt abt Hubert zelfs als Hubert van Tilborg/Thilborg/ Thilborgh aangeduid (bron f. nr.499, 500, 502). Abt Hubert van Tilborch wordt vanaf 1311 met voornaam aangeduid. Omdat we in 1309 Henric Bac van Westilborch als zaakgelastigde van de abt van Tongerloo zien en op latere momenten van de abt ook andere Bac verwanten in die hoedanigheid zien, is het er geen bezwaar om voor hem de ambtsperiode 1309-1333 aan te houden. Hubert zien we vanaf 1306 als kanunnik van Tongerloo waarschijnlijk als proost. Als minimumleeftijd voor een proost (van een kapittel) wordt een leeftijd van 25 gegeven (bron e.) zodat abt Hubert uiterlijk 1281 geboren moet zijn.(bron g.)
Er wordt van Hubert (ook Huybrecht) Bac geschreven dat hij uit het geslacht van de Berthouts zou stammen. Voordat Hubert in 1309 werd gekozen tot de 18e abt van de Norbertijner abdij van Tongerlo, thans gelegen in de Belgische gemeente Westerlo, was hij eerst proost. Met grote milddadigheid verleende hij hulp aan de noodlijdenden die in de jaren 1315-1316 hun toevlucht zochten tot de abdij. Hij werd vermoord in 1333 door zijn kamerdienaar en barbier.
"Hubertus II, bijgenaamd Back, te Tilburg, uit het adellijke geslacht der Berthouts geboren, had vóór zijn verheffing het ambt van provisor der abdij bekleed. Hij verkreeg in 1310, door de gunst van eenen edelman, Johannes van Gemmert geheeten, het jus patronatus der kerk van Bergeik, dat toen den naam van Eickelberg droeg. Eene nieuwe begiftiging zijner abdij had tijdens zijn bestuur in 1315 plaats. Zij geschiede door Hendrik, Heer van Mierlo en de daaraan onderhoorige kapellen aan de kanunniken van Tongerlo opdroeg.
Hubertus maakte zich zeer verdienstig door zijnen milddadigen ijver, in het ondersteunen van behoeftigen gedurende eenen hongersnood, en eene daaruit ontstane pestziekte, die vele slagtoffers maakte. Ondanks zijne verhevene deugden werd hij den 14 april 1333, door twee zijner dienaren vermoord, die op de vlugt achterhaald, om den moord en den diefstal, welke zij hadden gepleegd, op eene voorbeeldige wijze gestraft zijn geworden. De plaats, digt bij de abdij gelegen, waar het doodvonnis ten uitvoer is gelegd, heeft sedert de naam van Raayblok gedragen". (bron b). Op de begraafplaats van de abt is een aantal latijnse regels vermeld (bron b. blz 248). 
zijn opvolger is: XIX. Hendrikus III, bijgenaamd Van Beckevoirt. Maar hij stierf 31 augustus, 17 dagen na de moord op zijn voorganger. Zijn benoeming tot abt was toen nog niet bevestigd (bron b). 
Hij wordt opgevolgd door:

XX. Walter Bac, abt van Tongerlo (1333-1366): 
De achterkleinzoon van arnt dictis Berthout Bac (van Tylborch), kleinzoon van Jan en zoon van diens zoon Hendrik heet Walter. Hij heeft drie broers, Thomas (alias Maes), Hubert en Ghysbrecht of Gisebrecht. Thomas genaamd Back van Tilborch die in 1327 klerk van Tongerlo genoemd wordt, wordt vermeld als broer van abt Walter (bron f. nr. 646, 28 februari 1327). Ook broer Hubert Bac zien we genoemd als broer van de abt Walter genaamd Bac en wel in 1343 en 1344 (bron f. nr. 873 en 875). Hubert zelf kan niet de gezochte abt Hubert zijn. Hij is daarvoor te laat geboren. Bron a. spreekt overigens ook over 'neven'als het om de abten Walter en Hubert Bac gaat.  De loopbaan van abt Walter Bac: kamerling/kamerdienaar 11-12-1329; priester en kanunnik 25-7-1330; subprior 7-5-1733 (bron f. nrs.714, 718, 733). Abt Walter wordt in 1330 priester genoemd. Dat betekent dat hij dan minimaal 25 jaar moet zijn geweest. Hij is dus uiterlijk in 1305 geboren. Ik citeer uit bron b:  "Walterus Back verkreeg in 1339, bij een verdrag hetwelk hij met de abdij Der Goede Hoop (bonae spei) aanging, de kerk van Orp-le-Grand, onder het voormalige bisdom van Namen. Nog twee andere kerken werden tijdens zijne opperhoofdigheid aan de abdij van Tongerlo opgedragen, namelijk in 1353 die van Haren bij Oisterwijk en die van Hersselt bij Aarschot, welke de bisschop van Kamerijk in 1365 haar opdroeg. Walterus had ook in 1356 het goed Ter Elst onder Duffel voor zijne abdij aangekocht. Men vindt ook wegens hem vermeld, dat hij in 1345, ter versterking der stad Leuven tegen de vijandelijkheden der Henegouwers, aan den Hertog van Braband eene aanzienlijke som gelds ter leen heeft gegeven. Om zijne bereidvaardige diensten aan het Hertogdom Braband bewezen, stond in 1356 Hertog Wenceslaus toe, dat hij en zijne opvolgers in het hoge rechtsgebied over het dorp Tongerloo voor de helft zouden hebben. Onder het bestuur van Walterus heeft paus Clemens VI in 1346 eenen nieuwen bevestigingsbrief ten voordeele der abdij uitgegeven. De prelaat overleed 23 april 1366". Walter werd opgevolgd, zo vermeldt de bron, door XXI Aegidius de Hildernisse. Hij was een religieus van de Michielsabdij in Antwerpen. Hij stierf 12 juni 1376.
 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten